Ciuchcią przez las

Zastosowanie kolejek wąskotorowych w gospodarce leśnej przyczyniło się do usprawnienia transportu drewna

Sieć torów leśnych w dużych kompleksach lasów budowano, tam gdzie warunki terenowe nie pozwalały na sprawny wywóz wyrobionego surowca. Opłacalność budowy kolejek leśnych propagowano już w 1894 roku podczas wystawy krajowej zorganizowanej we Lwowie. Samej ekspozycji szyn, parowozów i środków transportowych poświęcono wówczas osobne stoisko.

Przez bieszczadzkie lasy

Pierwszą kolejkę leśną uruchomiono w lasach alzacko-lotaryńskich w Nadleśnictwie Alberschweiler i St. Quiniv w 1892 roku. Kolejki leśne służące do wywozu drewna poruszały się po torach 600,700,750 i 1000 mm (za znormalizowany został wymiar 750 mm). Wagoniki były przystosowane do wywozu zarówno drewna dłużycowego, jak i papierówek i surowca opałowego. W większości kolejki znajdowały się we wschodniej części Polski, na terenach mocno zaniedbanych gospodarczo w czasie zaborów.

W wielu przypadkach użytkownikami dużych kompleksów leśnych były spółki zagraniczne, które aby wywieźć pozyskany surowiec zmuszone były do budowy sprawnego systemu transportowego drewna. Jako siły napędowej początkowo używano parowozów parowych dwu i trzyosiowych produkcji niemieckiej. Później wprowadzono czteroosiowe parowozy spalinowe produkcji krajowej. Do wywozu drewna stosowano dwa typy wagonów, jeden do transportu dłużyc i drugi do drewna stosowego. Wagony do transportu drewna długiego składały się z dwóch wózków kłonicowych, z których jeden zaopatrzony był w hamulec. Wózki te można było rozstawiać dowolnie w zależności od długości transportowanego drewna.

Załadunek odbywał się ręcznie przy pomocy obracaka i dźwigni. W późniejszym okresie stosowano bębnowe wciągarki zamontowane na platformach wagoników lub ciągnikach kołowych. W 1931 roku – w Polsce okresu międzywojennego – wyodrębniono Państwowy Zarząd Kolejek Leśnych, który obsługiwał ruch sieci. W 1947 roku zmieniono jego nazwę na Biuro Transportu Leśnego, zaś w 1955 roku na Przedsiębiorstwo Transportu Leśnego. W okresie powojennym w 1947 roku kolejkami leśnymi transportowano ok. 6 proc. pozyskanego drewna.