Zmiany w zasadach bezpiecznej pracy

Karolina Grabowska

Od 1 października obowiązuje nowa „Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu gospodarki leśnej”. Zastąpiła starą i nieaktualną już w wielu punktach instrukcję z 1997 roku. Prace nad nią trwały aż pięć lat...

O nowej instrukcji pisaliśmy już w numerze 8/2012 Nowej Gazety Leśnej. Na prośbę Czytelników wracamy jednak do tematu. Prosiliście nas, by wypunktować najważniejsze zmiany. Spełniamy te prośby. Prosimy jednak: zapoznajcie się sami z treścią nowej instrukcji. Ten artykuł, z uwagi na ograniczone miejsce w gazecie, omawia tylko najważniejsze zmiany.

W porównaniu do poprzedniego wydania nowa wersja jest znacznie odchudzona – aż o 40 stron! Więcej w niej ilustracji, zapisy są bardziej uporządkowane, dzięki czemu łatwiej odnaleźć konkretny paragraf. „Instrukcję…” podzielono na cztery działy: „Przepisy ogólne”, „Zagospodarowanie lasów”, „Pozyskanie i zrywka drewna”, „Wywóz drewna”.

Dział pierwszy – „Przepisy ogólne”, dotyczący wszystkich stanowisk pracy, został znacznie rozbudowany. Szczegółowo opisuje on zasady dopuszczenia do pracy i przypomina o: ? konieczności zapoznania się z oceną ryzyka zawodowego; ? zagrożeniach występujących w środowisku pracy; ? niedopuszczeniu kobiet do wykonywania prac uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia; ? ochronie pracowników młodocianych.

W „Instrukcji…” pojawia się nowa definicja „nadzoru bezpośredniego”, polegającego na stałym kontakcie pracodawcy, lub osoby przez niego wyznaczonej, z pracownikiem.

Nadzór bezpośredni jest niezbędny przy pracach szczególnie niebezpiecznych, tj. pracy na wysokości przy zbiorze szyszek, pracy przy usuwaniu złomów i wywrotów, drzew zawieszonych i trudnych do ściągnięcia, drzew z pękniętym pniem, ze stwierdzoną zgnilizną wewnętrzną, silnie pochylonych przeciwnie do założonego kierunku obalania, zlokalizowanych w sąsiedztwie budynków itd.

W §8 szczegółowo omówiono obowiązki osoby kierującej pracownikami. Osoba ta powinna: ? zapoznać pracowników z organizacją pracy, technologią i techniką; ? zapoznać z występującymi zagrożeniami; ? wyznaczyć objazdy powierzchni roboczych i oznakować je znakami; ? wyznaczyć i zapoznać pracowników z przebiegiem granic powierzchni roboczej, działek roboczych i stref niebezpiecznych; ? ustalić znaki i sygnały bezpieczeństwa; ? kontrolować stan i kompletności wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej; ? zapewnić miejsce do ogrzania się i spożywania posiłków; ? tak zorganizować pracę, by w jak największym stopniu wyeliminować ręczne przenoszenie ładunków.

W §10 opisano zasady porozumiewania się. Zmieniony został sygnał „STOP” – ze skrzyżowanych rąk na wyciągnięte do góry, z dłońmi zwróconymi wewnętrzną stroną do przodu.

W wymaganiach dotyczących maszyn (§11) zapisano, że maszyny i urządzenia techniczne zakupione przed 1 maja 2004 r. muszą spełniać minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy (określone przepisami wyższego rzędu). Sprzęt kupiony po 1 maja 2004 r. musi mieć deklarację zgodności oraz oznakowanie CE.

W §12, opisującym stosowanie smarów i paliw, wskazano, że napełnianie zbiorników powinno odbywać się przy użyciu specjalnych kanistrów zabezpieczających przed rozlaniem paliwa lub z zastosowaniem mat sorpcyjnych materiałów ropopochodnych.

Nowe zapisy pojawiły się także w drugim, krótkim dziale „Zagospodarowanie lasu”. Strefa niebezpieczna podczas pracy pługofrezarką lub frezem wynosi nie mniej niż 20 m (§20). Przy użytkowaniu środków ochrony roślin i nawozów należy przestrzegać zasad i wymagań bezpiecznego stosowania, użytkowania, wydawania i transportu, określonych przez producenta w karcie charakterystyki (§25).

W §26 opisano zasady tymczasowego przechowywania środków ochrony roślin i nawozów, a w §27 przedstawiono wybrane międzynarodowe symbole i ich objaśnienia dla środków ochrony roślin i międzynarodowe umowne znaki ostrzegawcze (piktogramy).

Odnośnie rozdrabniania pozostałości pozrębowych w instrukcji zapisano, że strefa niebezpieczna wokół urządzenia do rozdrabniania wynosi 100 m, jeśli w instrukcji obsługi rozdrabniacza nie napisano inaczej, ponadto pracę rozdrabniaczem na zboczach należy prowadzić prostopadle do warstwic.

Nowe zapisy w dziale „Pozyskanie i zrywka drewna” odnoszą się do osób uprawnionych, obecnych na powierzchni roboczej – muszą one używać kamizelek ostrzegawczych i hełmów ochronnych, a przy wyznaczaniu i znakowaniu drzew I i II klasy wieku – także ochronników oczu.

Na działkach rębni złożonych i w cięciach przedrębnych w pierwszej kolejności należy usunąć drzewa trudne (złomy, wywroty, drzewa hubiaste, drzewa ze złamanymi, zwisającymi gałęziami, itp.).

Obalanie drzewa musi być poprzedzone lustracją przedpola oraz okrzykiem ostrzegawczym „UWAGA!”.

Przy skośnym przebiegu włókien drzewnych przebiegających w strefie zawiasy, dopuszcza się ścinkę drzewa z pozostawieniem wyższego pniaka przez wykonanie rzazu podcinającego w połowie wysokości nabiegów korzeniowych.

W instrukcji zilustrowano i opisano cztery dopuszczone rzazy podcinające: ? podcięcie jednym rzazem poziomym; ? podcięcie klinowe z poziomą dolną płaszczyzną podcięcia; ?podcięcie z górnym i dolnym rzazem ukośnym; ? podcięcie klinowe z poziomą górną płaszczyzną podcięcia.

Nowe zalecenia dotyczące ścinki drzew są następujące:

? Przy ścince drzew w górę stoku zabrania się stosowania tyczki kierunkowej.

? Przy ścince drzew pochylonych rzaz ścinający rozpoczyna się cięciem sztyletowym prowadzonym od zawiasy na zewnątrz pnia, z pozostawieniem tylnej listwy przytrzymującej o szerokości około 1/4 średnicy pnia w miejscu cięcia.

? Zalecane jest wprowadzenie klinów asekuracyjnych (gwarantujących pewność nadania drzewu pożądanego kierunku obalania) przed przecięciem listwy przytrzymującej. Jest to szczególnie ważne, gdy pochylenie drzewa jest słabo zaznaczone, lub gdy silne wiatry utrudniają jego ścinkę i obalanie.

? Drzewa silnie pochylone (odchylenie wierzchołka w rzucie pionowym mierzone do pnia przekracza 3 m) powinny być w zasadzie obalane zgodnie z kierunkiem pochylenia.

? Przy ścince drzew silnie pochylonych należy wykonać dwa rzazy podcinające klinowe boczne tak, by punkt styku cięć był zgodny z kierunkiem pochylenia drzewa, a kąt między nimi wynosił ok. 90°.

? Ścinka drzew silnie pochylonych zgodnie z kierunkiem obalania z zastosowaniem metody „przez kliny” jest zalecana dla drzew liściastych.

Okrzesywanie drzew metodą wahadłową i dźwigniową opisano i zilustrowano w paragrafie 82. Pojawiło się tu zalecenie, by podczas okrzesywania pilarka w maksymalny sposób opierała się ona o drzewo lub nogę pilarza.

W nowej „Instrukcji…” szczegółowo opisano zasady usuwania złomów i wywrotów, ponieważ powierzchnie takie są szczególnie niebezpieczne. Dopuszczono stosowanie rzazu w kształcie litery „V” w przypadku dużych naprężeń bocznych w wywrotach. Drwal wykonujący cięcie powinien stać po wklęsłej stronie wygięcia.

Termin „rozdrabnianie” drewna został zastąpiony przez „zrębkowanie” drewna. Zgodnie z §105 zrębkowanie można prowadzić jednoosobowo przy obsłudze rębaka z podajnikiem mechanicznym. W pozostałych przypadkach pracę należy wykonywać w zespołach dwuosobowych.

Drewno do komory rąbania może być podawane dopiero po uzyskaniu pełnych obrotów rębaka. Nie wolno przytrzymywać drewna uchwyconego przez noże rębaka. Zabrania się przebywania w zasięgu rury wylotowej w czasie pracy urządzenia i otwierania pokryw komory w czasie ruchu elementów roboczych lub przy włączonym silniku.

W nowej „Instrukcji…” wiele miejsca poświęcono pracy maszyn wielooperacyjnych –zagadnienie to podzielono na ogólny opis, czynności przed rozpoczęciem pracy, w trakcie jej trwania oraz po jej zakończeniu.

W przepisach ogólnych zaznaczono, że pracę może wykonywać jedna osoba, pod warunkiem, że ma zapewniony skuteczny środek łączności. Przy usuwaniu złomów i wywrotów dopuszcza się współpracę operatora harwestera z drwalem odcinającym bryły korzeniowe od pni leżących na gruncie.

Strefę niebezpieczną wokół pracy żurawia z chwytakiem wyznacza jego długość wraz z długością przemieszczanego drewna, a wokół harwestera – dwie wysokości ścinanych drzew powiększone o wysięg żurawia.

Warto zwrócić uwagę na §109 dotyczący szlaków zrywkowych, który stanowi, że: „Zrywka drewna odbywa się po szlakach operacyjnych, których parametry powinny być dostosowane do gabarytów maszyny i zapewnić jej swobodę manewrowania dostosowaną do przyjętej technologii”.

Paragraf 110 dopuszcza układanie stosów nieregularnych po zrywce nasiębiernej o maksymalnej wysokości: ? 2 m dla kłód i wyrzynków; ? 3 m dla pozostałego drewna o długości do 2 m; ? 4 m dla pozostałego drewna o długości powyżej 2 m.

Przy załadunku żurawiami dopuszcza się ułożenie mygły przemiennie odziomkami. Mygły do załadunku żurawiem można układać równolegle lub prostopadle do drogi wywozowej, zależnie od możliwości składowania.

Z nowej wersji zniknęły anachroniczne zapisy nieprzystające do współczesnych realiów prac leśnych. Brak więc zaleceń w sprawach obalania drzew z korzeniami, mechanicznego podwozu drewna, ręcznej zrywki drewna, transportu wodnego i pozyskiwania żywicy. Jest za to odwołanie do przyszłości – jeśli za jakiś czas powstaną nowe stanowiska pracy, nieopisane dziś w „Instrukcji…, pracodawca, na mocy Kodeksu Pracy, ma obowiązek opracowania dotyczących ich szczegółowych przepisów wewnętrznych .

Źródło: „Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu gospodarki leśnej”; materiały konferencji „Bezpieczeństwo pracy w gospodarce leśnej, aspekty prawne i uwarunkowania technologiczne”, targi Eko-Las 2012.




PAMIĘTAJ!

? Sygnał „STOP” – obie ręce wyciągnięte do góry, dłonie zwrócone wewnętrzną stroną do przodu (§10).

? Przygotowanie paliwa i napełnianie zbiorników urządzeń spalinowych powinno odbywać się przy użyciu specjalnych kanistrów zabezpieczających przed rozlaniem się paliwa lub z zastosowaniem mat sorpcyjnych materiałów ropopochodnych (§12).

? Strefa niebezpieczna wokół urządzenia do rozdrabniania pozostałości pozrębowych wynosi 100 m, chyba że instrukcja obsługi rozdrabniacza stanowi inaczej (§28).

? Obalanie drzewa musi być poprzedzone lustracją przedpola oraz okrzykiem ostrzegawczym „UWAGA!” (§45).

? Ścinka drzew silnie pochylonych zgodnie z kierunkiem obalania z zastosowaniem metody „przez kliny” – zalecana dla drzew liściastych (§60).

? Strefa niebezpieczna wokół pracy żurawia z chwytakiem (nie dotyczy harwestera) obejmuje przestrzeń objętą maksymalnym wysięgiem żurawia i długością przemieszczanego drewna (§106).

? Strefa niebezpieczna wokół harwestera jest równa dwóm wysokościom ścinanych drzew powiększoną o maksymalny wysięg żurawia (§106).

? Zrywka drewna odbywa się po szlakach operacyjnych, których parametry powinny być dostosowane do gabarytów maszyny i zapewnić jej swobodę manewrowania dostosowaną do przyjętej technologii (§109).

? Dopuszcza się ułożenie mygły przemiennie odziomkami przy załadunku żurawiami. Dopuszcza się układanie mygieł do załadunku żurawiem równolegle lub prostopadle do drogi wywozowej w zależności od możliwości składowania (§113).

Od redakcji: wbrew naszej praktyce ten tekst publikujemy w całości. Temat jest ważny, stąd nasza decyzja o udostepnieniu tego tekstu wszystkim zainteresowaynym. Wszystkich z Państwa, którzy przeczytali ten tekst, a nie prenumerują "Nowej Gazety Leśnej" zachęcamy do zamówienia prenumeraty. Koszt to zaledwie 6,5 zł miesięcznie.

Zamów prenumeratę "Nowej Gazety Leśnej"!  WIĘCEJ