Certyfikacja firm leśnych

Jaka może być rola i znaczenie Lasów Państwowych we wspieraniu przedsiębiorczości sektora usług leśnych? Piszą o tym dyrektor Jerzy Fijas i naczelnik Andrzej Schleser z RDLP w Gdańsku.

 

 

 

Udział RDLP w Gdańsku w projekcie Hardwoods Are Good pozwolił na spojrzenie z nowej perspektywy  na sytuację  przedsiębiorców  w branży  leśno-drzewnej ZUL-i na Pomorzu.

Przyglądając się rozwiązaniom dotyczącym funkcjonowania rynku usług leśnych z Litwy, Niemiec czy Szwecji trudno dostrzec podobieństwo . Wynika to z różnic kulturowych , organizacyjnych oraz historycznych oraz ze struktury własności lasów u naszych sąsiadów.

Firmy leśne mające do czynienia z wieloma właścicielami lasów, mając wielu odbiorców swoich usług działają na zasadach  które trudno wprost przenieść na warunki polskie. Stąd potrzeba  wypracowania własnych rozwiązań.

Ze względu na pozycję  Lasów Państwowych na rynku, będących głównym zleceniodawcą usług leśnych,  ich rola i znaczenie w rozwoju sektora usług leśnych są niepodważalne.

Powstaje kluczowe  pytanie : W jaki sposób LP mogą tworzyć warunki rozwoju dla firm leśnych w obecnych realiach organizacyjnych i prawnych?

Potencjał firmy należy budować w 4 obszarach:

1.        Zasoby ludzkie-  istotnym warunkiem rozwoju firmy jest tu wiedza , doświadczenie, umiejętności i kreatywność pracowników .

2.        Potencjał technologiczny- rozumiany nie tylko jako dysponowanie maszynami lecz również stosowanie całych ciągów technologicznych, dostęp do nowoczesnych technologii oraz umiejętność ich wykorzystania.

3.        Instrumenty finansowe- które umożliwiają finansowanie inwestycji nie tylko związanych z zakupem maszyn, ale również  nakłady na podnoszenie kwalifikacji, szukanie nowych rozwiązań itp. Przez to należy rozumieć również dostęp do produktów bankowych oraz inne finansowe instrumenty w postaci np. programów rozwojowych, ulg  podatkowych, projektów dedykowanych przedsiębiorcom.

4.        Sieć wzajemnych powiązań. Każdy rozwijający się  sektor gospodarki powinien być otoczony wsparciem ze strony władz samorządowych, instytucji wspierających przedsiębiorczość. Wsparcie to powinno mieć charakter instytucjonalny i znajdować odzwierciedlenie w zapisach strategii rozwojowych, programów operacyjnych, działaniach statutowych różnego rodzaju fundacji oraz instytucji odpowiedzialnych za przedsiębiorczość na wszystkich szczeblach zarządzania.

Do roku 2004 taką rolę wobec firm z sektora usług leśnych pełniły Lasy Państwowe. W początkowym okresie rozwoju firm leśnych relacje były bardzo bliskie i to nadleśnictwo miało istotny wpływ na kształt firm . W tym miejscu warto przypomnieć instrument finansowy stosowany przez LP jakim  była stawka dla firm wieloosobowych. Dzięki jej stosowaniu przedsiębiorcy otrzymali zarówno  impuls pobudzający do działania, jak i środki finansowe na ich rozwój.

Wraz z wejściem Ustawy Prawo Zamówień Publicznych sytuacja zmieniła się diametralnie .

Lasy Państwowe znalazły się w obszarze finansów publicznych i zostały zobligowane  do stosowania zamówień publicznych.  Natomiast firmy leśne znalazły się  w obszarze działalności rynkowej.

Takie rozstrzygnięcie spowodowało, iż relacje pomiędzy usługobiorcą a usługodawcami nabrały charakteru bardziej sformalizowanego. Z jednej strony uporządkowało to tryb oraz formę zawierania umów, z drugiej strony odebrało LP możliwości  bezpośredniego wspierania sektora usług leśnych.

 Powstała sytuacja , w której trudno odnaleźć się zarówno LP, jak i przedsiębiorcom , wymaga nowego podejścia do wspierania rozwoju firm leśnych w naszym kraju.

Jedną z takich prób było uczestnictwo RDLP w Gdańsku w projekcie Hardwoods Are Good. Głównym jego celem było wspieranie przedsiębiorców w całym łańcuchu produkcji i przerobu drewna liściastego.

Dzięki projektowi uzyskano fundusze na szukanie rozwiązań nie tylko w kraju, ale również w państwach nadbałtyckich.

Powstała możliwość organizacji przedsięwzięć,  których- zgodnie z obowiązującym prawem- nie  byłoby można sfinansować ze środków LP.

Jednym z głównych sukcesów projektu jest przebicie się do świadomości instytucji odpowiedzialnych za rozwój przedsiębiorczości, władz samorządowych oraz mediów z informacją  o ważnej roli sektora leśno-drzewnego w województwie.

W ramach projektu udało się włączyć do współpracy szereg instytucji, które statutowo zajmują się wspieraniem przedsiębiorczości. W przyszłości może przyczynić się to do powstania instrumentów wspierających  działania firm z sektora leśno-drzewnego.

Między inni w pracach projektowych brali udział przedstawiciele :

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Agencji Rozwoju Pomorza, Pomorskiego Funduszu Poręczeń Kredytowych, Bałtyckiej Agencji Poszanowania Energii, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Fundacji Gospodarczej, Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego, Europejskiej Sieci Przedsiębiorców Leśnych, Stowarzyszenia Przedsiębiorców Leśnych , SGS i DNV.

Taki szeroki przekrój instytucji pozwolił przeprowadzić dokładną i wielopłaszczyznową  ocenę sytuacji firm leśnych na Pomorzu.

Problemy przed jakimi obecnie stoi branża leśna zidentyfikowane podczas projektu to :

·          Starzenie się kadry ,brak szkół dla robotników leśnych. Powoduje to, że wraz z odejściem doświadczonej kadry zanikają cenne umiejętności oraz wiedza i doświadczenie.

·          Brak instrumentów wspierających przedsiębiorczość leśną. Ta sytuacja wynika z bardzo niskiej wiedzy o branży instytucji  odpowiedzialnych za rozwój przedsiębiorczości .

·          Brak dopływu nowych pracowników do firm spowodowany zmianami społecznymi, oraz niską atrakcyjnością pracy w lesie.

Zjawiska te powodują, że kurczy się LP dostęp do usług leśnych na odpowiednim poziomie.

Aby temu zapobiec trzeba   podjąć szereg działań odwracających negatywne trendy.

Po pierwsze trzeba poprawić system szkoleń dla pracowników z branży leśnej. Szkolenia powinny dotyczyć zagadnień związanych nie tylko z rozwojem umiejętności technicznych , ale również poszerzaniem wiedzy i świadomości o funkcjach i znaczeniu ekosystemu leśnego (funkcje produkcyjne, ochronne i społeczne ).

Wdrażanie nowych technologii musi się opierać się nie tylko na wykorzystaniu maszyn ale również całych cykli produkcyjnych. Powinno obejmować wszystkie etapy produkcji i przerobu drewna.

W LP należy określić standardy oraz poziomy kompetencji dla firm świadczących usługi na rzecz PGL LP. Ujednolicone zakresy kompetencji  pozwolą określić odpowiednie programy szkoleniowe, które powinny stać się podstawą do oferty edukacyjnej dla podmiotów zajmujących się szkoleniami pracowników firm leśnych.  Szkolenia uwzględniające standardy  LP mogą być bardzo skutecznym narzędziem pozwalającym na certyfikowanie firm. A taki certyfikat  honorowany podczas przetargów w postaci wagi kryterium oceny oferty , będzie premiował firmy nastawione na dobrą jakość. Będzie on również gwarancją jakości wykonywanych usług.

Drugi element wymagający działań to stworzenie odpowiednich instrumentów  adresowanych do przedsiębiorców leśnych . W tym obszarze  LP mają szereg niewykorzystanych jeszcze możliwości pośredniego wspierania branży.

Należy tu wspomnieć o udziale przedstawicieli PGL LP w lokalnych, regionalnych oraz krajowych strukturach  wspierania przedsiębiorczości , gdzie poprzez aktywne uczestnictwo można zabiegać o zwiększenie przyznawania środków na rozwój sektora leśno-drzewnego.  Umocowanie interesów branży w strategiach rozwojowych oraz programach operacyjnych na wszystkich szczeblach zarządzania. Należy ponadto rozważyć udział PGL LP w fundacjach oraz stowarzyszeniach wspierających rozwój samorządów gospodarczych . Bez silnego samorządu gospodarczego trudno będzie starać się o zwiększenie pomocy.

Kolejnym istotnym obszarem gdzie można wspierać przedsiębiorczość jest rynek pracy. Zmiany społeczne (migracja ludności wiejskiej do miast, starzenie się społeczeństwa, emigracja zarobkowa) zmiany technologiczne powodują odpływ pracowników do innych sektorów gospodarki . Aby temu przeciwdziałać należy przyciągnąć młodych ludzi do pracy w lesie. Paradoksalnie 5000 absolwentów szkół leśnych rocznie nie szuka zatrudnienia w 4000 firmach leśnych tylko u jednego pracodawcy, jakim są LP.  Przyszłe działania kreujące sytuację na rynku usług leśnych powinny  uruchomić procesy odwracające ten trend. Absolwenci szkół leśnych mogą i powinni pracować w lesie nie tylko w administracji ,lecz przede wszystkim w firmach leśnych.

Katalog usług leśnych, świadczonych na rzecz LP nie jest zamknięty. Nadal istnieją prace, które mogą z powodzeniem oraz korzyścią dla obu stron przejąć firmy leśne. Dlaczego wyznaczaniem zabiegów gospodarczych nie mogą - tak jak w innych państwach europejskich- zajmować się wykształceni pracownicy firm leśnych?

Jednak należy podkreślić, że LP włączając się do wspomnianych działań nie są w  stanie  osiągnąć celu jakim jest stabilny rynek usług leśnych bez udziału innych podmiotów. Uwarunkowania formalne oraz prawne nie pozwalają na wykorzystanie środków finansowych LP. Narzucają rozwiązania  oparte na udziale  w procesie rozwoju rynku usług szeregu podmiotów  do tej pory w nim nie uczestniczących . Nie uda się  budować dalszego rozwoju bez wsparcia samorządów, urzędów pracy, szkół, uczelni oraz instytucji wspierających przedsiębiorczość .

 

Certyfikacja zakładów usług firm leśnych – założenia

W długookresowej perspektywie pojawia się konieczność zarządzania ryzykiem dotyczącym zapewnienia stabilnych i wysokiej jakości usług leśnych. Certyfikacja przedsiębiorców leśnych jest jednym z miękkich instrumentów rynkowych pozwalających na zarządzanie tym ryzykiem, może również tworzyć nowe wartości dodane dla LP i przedsiębiorców leśnych.

Z założenia proces certyfikacji może przynieść wymierne korzyści:

1.      Wzmocnienie marki PGL LP.

2.      Obiektywizacje oceny przedsiębiorców leśnych w procesach przetargów publicznych na prace leśne.

3.      Stymulowanie ciągłego doskonalenia zawodowego kadry zarządzającej i pracowników przedsiębiorstw leśnych zapewniające świadczenie usług o wysokiej jakości.

4.      Stymulowanie stosowania nowoczesnego sprzętu do prac leśnych.

5.      Zwiększenie wiarygodności przedsiębiorców leśnych w oczach instytucji finansowych.

6.      Spowodowanie, by praca w lesie stała się bardziej atrakcyjna- zwłaszcza dla młodych osób.

7.      Podniesienie prestiżu przedsiębiorstw leśnych i  ich pracowników.

8.      Stworzenie rynku usług ustawicznej edukacji dla przedsiębiorców leśnych

9.      Zmniejszenie ryzyka konfliktów ze społeczeństwem przy realizacji prac na obszarach przyrodniczo chronionych;

10.  Możliwość wprowadzania nowych wymagań zgodnie z polityką LP dla przedsiębiorstw leśnych przy realizacji prac leśnych.

11.  Wprowadzenie do polityki LP elementów społecznej odpowiedzialności.

 

Cały proces dochodzenia do certyfikatu firm leśnych można podzielić na 3 etapy.

Pierwszy etap- to określenie standardów PLG LP dla firm leśnych. W ramach tego etapu należy określić jakimi kompetencjami oraz potencjałem  powinien legitymować się zakład usług leśnych. Ważne jest, aby określaniem standardu zajął się zespół złożony z przedstawicieli wielu środowisk związanych z przedsiębiorczością. Cały proces powinien być w jak najszerszym stopniu transparentny, umożliwiający monitorowanie prac zespołu, jak i składanie uwag oraz wniosków.

Standardy odniesienia powinny być realistyczne , osiągalne i zarazem motywujące do rozwoju. Zależnie od przyjętej koncepcji, mogą one być zróżnicowane w stosunku do wielkości przedsiębiorstw a liczba zatrudnionych lub innych przyjętych kryteriów.

Właścicielem standardów powinny być LP. Od polityki LP będzie zależeć zawartość, zakres, ewentualne zróżnicowanie w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. Przy formułowaniu zakresu standardu należy uwzględnić następujące aspekty:

l  technologia prac leśnych;

l  społeczne;

l  przyrodnicze;

l  odnoszące się do wymagań systemów certyfikacji gospodarki leśnej FSC i/lub  PEFC;

l  BHP;

l  kadra, wykształcenie, szkolenia umiejętności;

l  zdolność/gotowość do rozwoju;

l  sprawność organizacyjna.

Etap drugi  to  - opracowania programów szkoleniowych tworzonych na potrzeby firm leśnych w oparciu o wypracowany standard , szkolenia oraz uzyskanie certyfikatu.

Dopiero w trzecim etapie przewiduje się umieszczenie w przetargach na prace leśne kryterium oceny oferty – posiadanie certyfikatu poświadczającego spełnianie wymogów określonych przez standard LP.

Cała proces tworzenia systemu certyfikacji musi być przejrzysty . W tym celu istotne jest określenie klucza wg którego będzie dobierany zespół tworzący standard, harmonogramu prac, określenie procedur  zgłaszania uwag i wniosków oraz sposób rozpowszechniania informacji o postępie oraz wynikach prac.

Przebieg całego procesu przedstawia poniższy schemat:

 

W przypadku takiego rozwiązania możliwe jest uruchomienie mechanizmów rynkowych. Zarówno oferta szkoleniowa, jak i cały proces certyfikacyjny powinien być realizowany przez niezależne podmioty gospodarcze oraz szkoły leśne czy stowarzyszenia i fundacje prowadzące taką działalność szkoleniową. Nie należy ograniczać dostępu wspomnianym podmiotom do udziału w tym procesie. Firma leśna powinna mieć zróżnicowana ofertę rynkową pod względem ceny oraz zakresu całej oferty. Akredytacja LP ma za zadanie utrzymanie określonego standardu .

System certyfikacji przedsiębiorców leśnych powinien być otwarty dla jednostek certyfikacyjnych zainteresowanych świadczeniem usług, zawierać zdefiniowane wymagania stawiane systemom zarządzania i kadrom jednostek certyfikujących, oraz procedury odwoławcze

Podmiot przeprowadzający  weryfikacje wymagań i prowadzący publiczny rejestr   zweryfikowanych jednostek certyfikujących oraz rejestr ważnych certyfikatów powinien należeć do struktur LP lub być podmiotem zewnętrznym, któremu LP zlecą/powierzą realizację ww. usług.   

Przy takim systemie  będzie możliwe pozyskiwanie  środków finansowych na cały proces rozwoju firm z różnych źródeł np. programów operacyjnych Kapitał Ludzki, Rozwój Obszarów Wiejskich czy Innowacyjna Gospodarka .

Do rozstrzygnięcia pozostaje szereg kwestii związanych z nadawaniem certyfikatu, terminem jego ważności oraz okresowej weryfikacji.

System  certyfikacji powinien  opierać się na  następujących  założeniach:

l    Zachowanie dobrowolności.

l    Łatwo dostępny dla przedsiębiorców leśnych.

l    Dostosowany do potrzeb i realiów, oraz uwzględniający warunki i interesy polskiego leśnictwa;

l    Przystępny cenowo.

Aby system certyfikacji funkcjonował prawidłowo powinien zawierać następujące elementy:

l   wymagania stawiane jednostkom certyfikującym – systemy zarządzania i kadra;

l   podmiot prowadzący ocenę wniosków składanych przez jednostki certyfikujące i prowadzący rejestry jednostek certyfikujących i certyfikatów;

l   zasady weryfikacji jednostek certyfikujących (opłaty, publiczne informacje, terminy, odwołania);

l   zasady składnia odwołań i skarg.

Wnioski

1.      W efekcie kurczenia się zasobów ludzkich w sektorze leśno–drzewnym istnieje pilna potrzeba wprowadzania nowych, innowacyjnych rozwiązań. Należy spodziewać się, iż zasady prowadzenia gospodarki leśnej będą podlegały ciągłemu procesowi dynamicznych zmian spowodowanych: czynnikami demograficznymi, zmianą oczekiwań społeczeństwa co do głównych funkcji lasów, postępem technologicznym. Wprowadzenie procesu certyfikacji przedsiębiorców leśnych poza ograniczeniem ryzyka braku „rąk do pracy” w długookresowej perspektywie czasu może dać wartości dodane zarówno LP jak i przedsiębiorcom leśnym.

2.      Należy rozważyć włączenie się PGL LP w organizacyjne i kapitałowe instrumenty wsparcia dla podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw sektora leśno-drzewnego.

3.      Istotną rolę w doskonaleniu i rozwoju przedsiębiorstw leśnych mogą odgrywać organizacje otoczenia biznesowego. Dlatego trzeba zaangażować je do rozwoju systemu certyfikacji przedsiębiorstw leśnych.

4.      Proces certyfikacji powinno się rozpocząć od projektu pilotażowego obejmującego: opracowanie standardu określającego minimum dla firm leśnych, stworzenie programu szkoleń dla właścicieli i pracowników przedsiębiorstw leśnych oraz pełną ocenę systemu certyfikacji przedsiębiorców leśnych (włącznie ze standardami i systemem certyfikacji)

5.      Wprowadzenie procesu certyfikacji w długookresowej perspektywie czasu może dać wartości dodane zarówno LP , jak i przedsiębiorcom leśnym. Jednak system będzie działał pod warunkiem wprowadzenia na terenie całego kraju, przy pełnej aprobacie Lasów Państwowych oraz przedsiębiorców leśnych.

Autorzy tekstu są pracownikami RDLP w Gdańsku: Jerzy Fijas, z-ca dyrektora RDLP w Gdańsku, Andrzej Schleser - Naczelnik Wydziału Rozwoju, Komunikacji Społecznej i Środków Pomocowych

 

 Na temat certyfikacji czy licencjonowania firm więcej także w kwietniowej Nowej Gazecie Lesnej.

 

Zamów prenumeratę "Nowej Gazety Leśnej"!

 

WIĘCEJ

 

Dodano 08:00 28-02-2013